اوامر و نواهى پروردگار، در جهت رشد و تربیت انسان است[1] اسلام افزون بر مسائل کلان اعتقادى، سیاسى و اقتصادى، براى کارهایى همانند رفت وآمد بیرون خانه نیز دستور اخلاقی دارد و به انسان ها سفارش می کند در راه رفتن، میانهرو باشند و در زمین با تکبّر و سرمستى راه نروند[2]
وَ لَا تَمْشِ فىِ الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّکَ لَن تَخرِقَ الْأَرْضَ وَ لَن تَبْلُغَ الجِبَالَ طُولا (اسراء /37) «و در [روى] زمین به نخوت گام برمدار، چرا که هرگز زمین را نمىتوانى شکافت، و در بلندى به کوهها نمىتوانى رسید.»
آیه اشاره دارد به این که صفات درونى انسان، هر چه باشد خواه و ناخواه خود را در لابلاى اعمالش نشان مىدهد، در طرز راه رفتنش، در نگاه کردنش، در سخن گفتنش و در همه کارش. بدینسان تکبر و غرور، حتى در سطح سادهترین رفتار نیز، مذموم و ناپسند است. به همین دلیل تا به کوچکترین پدیدهاى از این صفات در اعمال برخوردیم باید متوجه شویم که خطر نزدیک شده و آن خوى مذموم در روح ما لانه کرده است و فورا به مبارزه با آن برخیزیم.[3]
از سوی دیگر، تکبر نشانه نادانی و جهالت یا غفلت است؛ زیرا توجه به استحکام مظاهر طبیعت و ضعف خویش در برابر آنها، مایه فروتنی و پندگیرى است. چنان چه جهل یا غفلت از ضعف و ناتوانى خویش، زمینه گرفتار آمدن به خصلت هاى ناپسند است. بنابراین راه مقابله با تکبّر، توجّه کردن به کوچکی، ناچیزی و ضعف و عجز انسان در برابر مظاهر طبیعت است.[4]
[1] - تفسیر نور، ج5، ص: 62
[2] - تفسیر نور، ج5، ص: 61
[3]- تفسیر نمونه، ج12، ص: 122
[4] - تفسیر راهنما، ج10، ص: 78