یکی از بهترین راه های خودسازی معنوی، برای هر انسانی عبادت و مناجات در شب یا تهجد است تا جایی که مسئولیّتهای اجتماعی حتّى در سطح رهبرى امت، نیز نباید مانع عبادت و اعتکاف و خلوت با خدا باشد.[1] زیرا برخاستن در شب، بهترین فرصت براى عبادت و مناجات با پروردگار است.[2]
بدین رو است که خداوند متعال، حضرت موسى (ع) را چهل شب، به عبادت فرا می خواند: وَ وَاعَدْنَا مُوسىَ ثَلَثِینَ لَیْلَةً وَ أَتْمَمْنَهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِیقَتُ رَبِّهِ أَرْبَعِینَ لَیْلَة (اعراف /142) «و با موسى، سى شب وعده گذاشتیم و آن را با دَه شب دیگر تمام کردیم. تا آنکه وقت معینِ پروردگارش در چهل شب به سر آمد.»
این فراخوان الهی نشان می دهد که بدون مقدّمه و بدون خودسازى، حتی بر پیامبران نیز کتاب آسمانى نازل نمىشود، بلکه کسب لیاقت از طریق عبادت و مناجاتهاى شبانه و عارفانه، لازم است.[3]
در این مدت، اگر چه، حضرت موسى، روزها هم در میقات به سر برده است، ولی خداوند حساب این مدت را را بر روى شبها برده است نه روزها؛ شاید براى این است که غرض از این میقات، تقرب به درگاه خدا و مناجات با او است که شبها بستر مناسب تر و آثار بیشتری براى این کار دارد؛ چون حواس انسان، جمعتر و نفس آدمی براى انس گرفتن آمادهتر است! آن هم در چنین مناجاتى که در آن تورات نازل شده است.[4]
نکته دیگر آن است که اگرچه در واقع، بنا بر چهل شب اقامت در کوه طور بوده، اما خداوند براى آزمودن بنى اسرائیل، نخست حضرت موسى (ع) را براى یک وعده سى روزه دعوت نمود، سپس آن را تمدید کرد، تا منافقان بنى اسرائیل نیز صفوف خود را مشخص سازند.[5]
آری برای خودسازی معنوی باید چهل شبانه روز، مداومت و استقامت در نیایش و عبادت را پی گرفت؛ زیرا در فرهنگ ادیان و در روایات اسلامى برای «اربعین» و چهل شبانه روز، جایگاه و تاثیر خاصی در ایجاد و تثبیت کمال و کامل شدن آدمی ترسیم شده است!
[1] - تفسیر نور، ج3، ص: 165
[2] - تفسیر نور، ج3، ص: 165
[3] - تفسیر نور، ج3، ص: 165
[4]- ترجمه تفسیر المیزان، ج8، ص: 303
[5] - تفسیر نمونه، ج6، ص: 340