خداوند، عادل است و مرتبهى هر کس را طبق عملکرد خود او قرار مىدهد.[1] هر یک از دستههای نیکوکار و بدکار، فرمانبردار و قانونشکن، حق طلب و ستمگر، درجات و مراتبى بر طبق اعمال خود دارند و پروردگارت هیچگاه از اعمال آنها غافل نیست، بلکه همه را مىداند و به هر کس آنچه لایق است مىدهد.[2] وَ لِکُلِّ دَرَجَاتٌ مِّمَّا عَمِلُواْ وَ مَا رَبُّکَ بِغَفِلٍ عَمَّا یَعْمَلُون (انعام/132)
مراد از «دَرَجاتٌ» در این آیه، فقط درجاتِ رشد نیست، بلکه شامل درکاتِ سقوط نیز مىشود. سعادت و شقاوت انسان، بسته به اعمال اوست.[3] هر یک از گروههاى مؤمن و کافر، جن و انس در روز قیامت از مرتبه و درجه ویژه خود برخوردارند. درجات اخروى انسان و جن، بازتاب اعمال دنیوى ایشان است.[4]
ü قیامت، روز اعطاى درجات و یا سقوط به درکات است. درجات یا درکاتی که براساس اعمال آدمی ست.[5] وبر هر مؤمنی ست که اعمال نیک بیشتری در پرونده اعمالش داشته باشد.
[1]- تفسیر نور، ج2، ص: 557
[2]- تفسیر نمونه، ج5، ص:445
-[3]تفسیر نور، ج2، ص: 557
[4]- تفسیر راهنما، ج5، ص: 251
[5] -همان
در زمان جاهلیت عدهاى عقیده داشتند که عمل منافى عفت (زنا) اگر در پنهانى باشد عیبى ندارد تنها اگر آشکارا باشد گناه است! هم اکنون نیز عملا عدهاى این منطق جاهلى را پذیرفته و تنها از گناهان آشکار وحشت دارند، اما گناهان پنهانى را بدون احساس ناراحتى مرتکب مىشوند! آری چه در گذشته و چه امروز، مردم تنها از گناه آشکار هراس داشته و دارند. [1]
خداوند متعال در این آیه نه تنها منطق فوق را محکوم مىسازد بلکه مفهوم وسیعى را اشاره می کند: [2] وَ ذَرُوا ظَاهِرَ الْاثْمِ وَ بَاطِنَهُ إِنَّ الَّذِینَ یَکْسِبُونَ الْاثْمَ سَیُجْزَوْنَ بِمَا کاَنُواْ یَقْترِفُون . (انعام/120) «و گناه آشکار و پنهان را رها کنید، زیرا کسانى که مرتکب گناه مىشوند، به زودى در برابر آنچه به دست مىآوردند کیفر خواهند یافت. »
این آیه مفاهیم و تفسیرهاى دیگرى را که در زمینه گناه" ظاهر" و" باطن" شده است در بر مىگیرد، ونشان می دهد اسلام، هم به طهارت ظاهر توجّه دارد و هم طهارت باطن؛ هم باید از گناهان عملى دورى کرد و هم از گناهان قلبى، مانند سوء ظنّ.
ü گناه ( آشکار و پنهان)، جاذبه وکششى دارد که هر انسان مؤمنی باید با ارادهاى قاطع، از آن دل کند[3].
در زمان جاهلیت عدهاى عقیده داشتند که عمل منافى عفت (زنا) اگر در پنهانى باشد عیبى ندارد تنها اگر آشکارا باشد گناه است! هم اکنون نیز عملا عدهاى این منطق جاهلى را پذیرفته و تنها از گناهان آشکار وحشت دارند، اما گناهان پنهانى را بدون احساس ناراحتى مرتکب مىشوند! آری چه در گذشته و چه امروز، مردم تنها از گناه آشکار هراس داشته و دارند. [1]
خداوند متعال در این آیه نه تنها منطق فوق را محکوم مىسازد بلکه مفهوم وسیعى را اشاره می کند: [2] وَ ذَرُوا ظَاهِرَ الْاثْمِ وَ بَاطِنَهُ إِنَّ الَّذِینَ یَکْسِبُونَ الْاثْمَ سَیُجْزَوْنَ بِمَا کاَنُواْ یَقْترِفُون . (انعام/120) «و گناه آشکار و پنهان را رها کنید، زیرا کسانى که مرتکب گناه مىشوند، به زودى در برابر آنچه به دست مىآوردند کیفر خواهند یافت. »
این آیه مفاهیم و تفسیرهاى دیگرى را که در زمینه گناه" ظاهر" و" باطن" شده است در بر مىگیرد، ونشان می دهد اسلام، هم به طهارت ظاهر توجّه دارد و هم طهارت باطن؛ هم باید از گناهان عملى دورى کرد و هم از گناهان قلبى، مانند سوء ظنّ.
گناه ( آشکار و پنهان)، جاذبه وکششى دارد که هر انسان مؤمنی، باید با ارادهاى قاطع، از آن دل کند[3].
انسان وقتی فرمان تلخ هبوط و دوری از بهشت را دریافت نمود و تجربه کرد، به همراه آن مژدهای از خداوند دریافت نمود که رها نخواهد شد بلکه از وحی و هدایت الهی برخوردار خواهد شد و چنان که از هدایت الهی پیروی کند، از ترس و غم یا اضطراب و افسردگی خواهد رهید و به امنیت و آرامش و نشاط و شادابی دست خواهد یافت: قُلْنَا اهْبِطُواْ مِنهَْا جَمِیعًا فَإِمَّا یَأْتِیَنَّکُم مِّنىِّ هُدًى فَمَن تَبِعَ هُدَاىَ فَلَا خَوْفٌ عَلَیهِْمْ وَ لَا هُمْ یحَْزَنُون(بقره، 38 )؛ گفتیم: «همگى از آن، فرود آیید! هر گاه هدایتى از طرف من براى شما آمد، کسانى که از آن پیروى کنند، نه ترسى بر آنهاست، و نه غمگین شوند.»
آری غم از دست دادن بهشت و هبوط با وعده زندگی خوب زمینی همراه شد بر اساس این آیه، ترس و اضطراب، غم و افسردگی، زیبنده زندگی انسان نیست؛ بلکه حیات انسان در کره زمین باید همراه با امنیت و آرامش و نشاط و شادابی باشد؛ بکوشیم با پیروی از وحی و هدایت الهی و به کار بستن دستورات الهی در قرآن، زندگی خود را سرشار از آرامش و نشاط ساخته، از ترس و غم و غصه پیراسته سازیم.
زیانکارترین انسان از نظر عمل، انسانی است که بعدا می فهمد تمام تلاشهایش در زندگی دنیا، تباه شده است ولی او اینک می پندارد که از زندگی خوبی برخوردار است و کارش نیک و خوش فرجام است! آری کافران که به آیات پروردگار و لقای خداوند یعنی روز قیامت کفر می ورزند و از پذیرش این حقیقت سر باز می زنند و چه بسا آیات و فرستادگان الهی را به مسخره می گیرند، زحماتشان در دنیا، باطل خواهد شد و روز قیامت، کار و تلاش و زحمتی برای عرصه در محضر خداوند ندا!
خداوند متعال در قرآن کریم، این گونه انسان ها را چنین معرفی می فرماید: قُلْ هَلْ نُنَبِّئُکُم بِالْأَخْسَرِینَ أَعْمَالاً(103) الَّذِینَ ضَلَّ سَعْیهُُمْ فىِ الحَْیَوةِ الدُّنْیَا وَ هُمْ یحَْسَبُونَ أَنهَُّمْ یحُْسِنُونَ صُنْعًا(104) أُوْلَئکَ الَّذِینَ کَفَرُواْ بَِایَاتِ رَبِّهِمْ وَ لِقَائهِ فحََبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فَلَا نُقِیمُ لهَُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَزْنًا(105) ذَالِکَ جَزَاؤُهُمْ جَهَنَّمُ بِمَا کَفَرُواْ وَ اتخََّذُواْ ءَایَاتىِ وَ رُسُلىِ هُزُوًا (کهف/ 106 – 103)؛
مواظب باشیم به تدریج از توجه به آیات الهی و لقای خداوند، فاصله نگیریم و ایات و فرستادگان الهی را به شوخی و استهزاء نگیریم.